💰 Tipo de entrada: Gratis
👤 Edad recomendada: +12
Pontevedra acollerá en as primeiras noites de agosto un evento de harmonías e musicalidade internacional, centrado na XVII Xornada de Literatura de Tradición Oral sobre as cantareiras galegas.
Amigas e amigos de Pontevedra, preparade as vosas axendas para o 1 de agosto, porque a nosa cidade vai ser o epicentro dun evento que, baixo o nome de 'Harmonías e musicalidade internacional', nos mergullará de cheo na XVII Xornada de Literatura de Tradición Oral 'Daquelas que cantan'. Non é só un título bonito; é unha oportunidade única para conectar coas raíces da nosa cultura, especialmente coas mulleres que, coa súa voz e a súa sabedoría, mantiveron viva a chama da tradición oral galega. Este ano, o foco está posto nas cantareiras e na poesía popular oral, un tema que resoa con forza coas Letras Galegas de 2025, dedicadas precisamente a estas figuras tan importantes.
É un deses encontros que nos lembran a riqueza do noso patrimonio inmaterial, e como a música e a palabra se entrelazan para contar a nosa historia. A xornada promete ser un espazo de análise, celebración e comprensión da cultura popular galega, demostrando que o tradicional non só non está pasado de moda, senón que segue inspirando ás novas xeracións, que incluso mesturan coplas de sempre con ritmos máis actuais. A oralidade e a memoria, tanto individual como colectiva, son os piares sobre os que se asenta este evento, subliñando a importancia de visibilizar a todas esas mulleres que foron e son transmisoras de coñecemento e valores culturais e sociais.
Un dos puntos centrais desta xornada será a figura das 'Pandereteiras de Mens', un grupo que marcou un antes e un despois na visibilidade das mulleres pandereteiras nos escenarios galegos. Prudencia e Asunción Garrido Ameijende, Manuela Lema Villar, Adela Rey Torrado e Teresa Lema Varela foron popularizadas pola Agrupación Folklórica 'Aturuxo' de A Coruña entre os anos 70 e 90, levando a nosa música por Galicia e máis alá. A súa presenza normalizou o papel das mulleres na música tradicional, inspirando un cambio de paradigma musical e de xénero que aínda hoxe se sente.
Beatriz Busto Miramontes, unha das voces destacadas da xornada, afondará na historia destas mulleres, analizando como a mirada urbana e patriarcal puido construír unha imaxe delas, e como, a pesar de todo, elas foron suxeitos de vontade que resistiron e existiron na súa diversidade. É fascinante ver como, na tradición oral, as mulleres eran cantadoras, tocadoras e bailadoras á vez, sen distinción, co obxectivo principal de bailar. A visibilidade das Pandereteiras de Mens nos escenarios foi clave para que a pandereta gañase terreo á gaita e para que a presenza feminina na música tradicional se fixese máis patente. Os anos 80 foron testemuña dun 'boom' de recollidas e documentación que confirmou que o verdadeiro patrimonio lírico oral e musical galego residía, en gran parte, nas mulleres.
Esta xornada non é só unha mirada ao pasado, senón tamén unha reflexión sobre o presente e o futuro da nosa tradición. Ugia Pedreira, outra das participantes, falará da conectividade das artes, da relación entre poema e canción, e da importancia da improvisación e a reelaboración comunitaria. A creatividade é un proceso non lineal que nos axuda a resolver conflitos e a comunicarnos, e a poesía e a música son esenciais para o noso abastecemento emocional. As cancións populares de catro versos son un 'microcosmos' que debemos coñecer, respectar e cantar para mantelos vivos e construír novos a partir das formas patrimoniais. A música, ademais de promover a cohesión social, é un 'líquido de celebración', aínda que tamén pode ser manipulada politicamente.
Un dos debates máis interesantes que se propoñen é a necesidade dunha reflexión crítica sobre o contido dalgunhas coplas tradicionais, especialmente aquelas con mensaxes violentas. Proponse que o Día das Letras Galegas sexa unha oportunidade para 'desmontar' e analizar criticamente a tradición, e incluso se suxire un posible concerto con perspectiva crítica para expoñer a violencia presente nalgunhas cantigas. Tamén se falará da falta de creación de novos textos en galego e da importancia de que os alumnos creen as súas propias coplas para que 'falen de nós'.
Ademais, Xiana Lastra expresará a súa preocupación pola diminución do uso do galego e a importancia da literatura de transmisión oral, a lingua e a música popular na composición da identidade galega. Ela defende que é fundamental traballar desde a emoción e o sentimento de pertenenza para conectar aos mozos coa nosa cultura, e destaca como grupos contemporáneos como Tanxugueiras, Guadi Galego, Fillas de Cassandra, Brais Morán ou A banda da Loba están utilizando formas tradicionais nas súas composicións para abordar temas actuais como a violencia de xénero ou a memoria histórica. Esta interconexión de músicas tradicionais, como o uso do modo frixio no flamenco e o alalá galego, demostra a universalidade e a 'musicalidade internacional' das nosas raíces.
Para rematar, a xornada incluirá unha sesión práctica moi especial titulada 'Da túa man para a miña', a cargo de Su Garrido Pombo. Será un percorrido polos 'patios de luz', esas 'estradas de ida e volta' da emigración, onde as cancións e as historias se entrelazan para contar unha historia común que vai da aldea á cidade e de volta. As protagonistas serán as veciñas, a comunidade, o día a día, as hortas e todo o que forma parte do noso fogar. Os 'patios de luz' son vistos como 'os nosos teatros', espazos onde a memoria e a vida cotiá se converten en arte. Su Garrido Pombo compartirá letras das súas cancións como 'A horta do Berbés', 'Doce caseiro', 'Flores silvestres' ou 'Nun patio de luz', que abordan temas como a transformación urbana, a memoria, a emigración, a resistencia feminina e o desexo, sempre cunha linguaxe poética e simbólica. É unha oportunidade fantástica para experimentar a tradición dun xeito máis íntimo e participativo.
Esta xornada está pensada para un público amplo, desde educadores e estudantes ata calquera persoa interesada na cultura galega, a literatura, a música tradicional e a súa evolución. É unha cita ineludible para quen queira afondar nas nosas raíces e entender como a tradición segue viva e relevante no século XXI.
Suscríbete para recibir los mejores planes de Pontevedra en tu correo.